Agâh ÖZGÜÇ

''Türk Çizgi Filmi'' Metro Goldwyn Mayer'de nasıl buhar oldu?

agahozguc@haberdukkani.com 26 Kasım 2014 Çarsamba

Turgut Demirağ'ın sanat yaşamındaki unutamadığı en büyük acı..

Turgut Demirağ'ın yapımcılığını üstlendiğiğ, animatör Yüksel Ünsal ve ekibine hazırlattığı "Evvel Zaman İçinde" adlı çizgi film, uluslararası üne sahip ABD şirketi Metro Goldwyn Mayer Stüdyoları'nda esrarengiz biçimde kaybolmuştu!

Nasreddin Hoca, Keloğlan ve Gülderen Sultan gibi halk masalı kahramanlarını içeren ilk Türk Çizgi Filmi "Evvel Zaman İçinde" laboratuvar ilemleri için gönderildiği Goldwyn Mayer Stüdyoları'nda buhar olup uçuvermişti! Uluslararası üne sahip ünlü ABD'li şirket bünyesinde gerçekleşen bu esrarengiz olayı bugüne kadar hala aydılatabilmiş değil!

İlk Türk Çizgi Filmi "Evvel Zaman İçinde"'nin afiş ve lobi çalışmalarından bir örnek

İşte size casusu romanlarına taş çıkartacak bir soru: Türk sinemasının 1950'li yıllarda giriştiği bu ani ve beklenmedik atak "sabote" mi edilmişti?

191 yılının Eylül ayında çalışmalarına başlanıp 1952'de tamamlanan film, ortak bir emeğin ürünüydü. Örneğin canlı resim tekniğinin Türk Sineması'nda yeterince bilinmediği bir dönemde 21 genç ressam, bu proje üzerinde geceli gündüzlü çalışmıştı. Bu genç ve azimli ekibi yöneten karikatürist-ressam Yüksel Ünsal, o yıllarda 23 yaşında Teknik Üniversite'de öğrencidir Çizgi filmin temel konusu üzerinde çalışma yapan da yazar Tahir Olgaç'tır.

Ne var ki; tüm bu ekip çalışması, Türk Sineması'nın ilk çizgi filmi olan éEvvel Zamnan İçinde" (MGM) Metro Goldwyn Mayer'in CİA bile parmak ısırtan "esrarengiz buharlaştırma" kazanında kaybolmuştu.

İlk Türk Çizgi Filmi "Evvel Zaman İçinde" eğer esrarengiz bir biçimde kaybolmamış olsaydı, Türk Sineması 1950'li yıllardan başlayarak tüm dünya sinema ve televizyon kuruluşlarına çizgi film ihraç eden bir ülke olacaktı.

TURGUT DEMİRAĞ

Doğum Tarihi : 1920, Sivas
Ölüm Tarihi : 1987, İstanbul

Boğaziçi ve Kabataş Liseleri'nde okudu. 1939 yılında tarım mühendisi olmak için ABD'ye gitti. Fakat Southern California Üniversitesine girerek Sinema Bölümünden mezun oldu. Amerika'da sinemacılık eğitimi gören ilk yönetmenimiz. 1945 yılında And Film şirketini kurdu.

1947 yılında çekimlerine başladığı, "Evvel Zaman İçinde" Türkiye'de yapılan ilk çizgi film, ilk renkli film ve uzun metrajlı ilk animasyon olma özelliğini taşımaktaydı. Sinemalarda gösterime çıkabilmesi için 35mm profesyonel formata basılması gerekiyordu. Bu amaçla Amerika'ya gönderildi. Fakat filmler kayboldu. Yönetmen Demirağ, laboratuar aleyhine ABD mahkemelerinde tazminat davası açtı. Yaklaşık iki yıl süren duruşmaların sonucunda laboratuarı kusurlu bulan Amerikan Bölge Mahkemesi, yapımcı şirketine 82 bin 500 dolar tazminat ödemesini kararlaştırdı.

Turgut Demirağ'ın tam adı Ömer Turgut Demirağ'dır. Babaannesi küçükken "Turram benim" diye çağırırmış. Bazı filmlerde yönetmen adı olarak kullandığı Ömer Turra'nın açıklaması böyledir. Ömer Turra adı Sami Şekeroğlu'nun yönettiği Sinema TV Enstitüsü çalışanı tarafından bizzat Turgut Demirağ'ın kendisine sorulmuştur. Ayrıca yapım şirketi olan AND Film'in AND kelimesinin kaynağı da Ahmet Nuri Demirağ isminin baş harfleridir. Bu kişi Turgut Demirağ'ın babası veya amcasıdır. Ahmet Nuri Demirağ ise Türkiye'de uçak fabrikasını ilk yapan adamlardan birisidir. Türk Film prodüktörleri Cemiyeti (Film Yapımcıları Derneği) başkanlığı da yapan Turgut Demirağ sanatçı Melike Demirağ'ın babasıdır.