Türk dünyasında petrol dansı

info@haberdukkani.com 22 Mayıs 2010 Cumartesi

ABD ve Avrupa devletlerinin gözü petrolde. Türk Cumhuriyetlerinde işletilmemiş maden yatakları ve petrol rezervleri bulunuyor. Hazar Petrollerinin devreye girmesi Amerika ve Ortadoğu devletlerinin işine gelmiyor. Piyasada ABD'nin İngiltere ile uyum içinde çalışması, petrole bağımlı durumda olan Japonya, Almanya ve Fransa'yı rahatsız ediyor.

ABD ve Avrupa devletlerinin gözü petrolde. Türk Cumhuriyetlerinde işletilmemiş maden yatakları ve petrol rezervleri bulunuyor.

Hazar Petrollerinin devreye girmesi Amerika ve Ortadoğu devletlerinin işine gelmiyor. Piyasada ABD'nin İngiltere ile uyum içinde çalışması, petrole bağımlı durumda olan Japonya, Almanya ve Fransa'yı rahatsız ediyor.

Petrol sektöründe paylarını artırmak isteyen bu ülkeler gelirlerinin azalmaması için üretimi belirli düzeyde tutmakta ısrar ediyor. ABD'nin bugün dünya üzerindeki konumu ve gücü yüzünden öteki ülkeler şimdilik bu konuda bir şey yapamıyor. Hazar denizi ve çevresi (Kazakistan, Türkmenistan ve Azerbaycan) yeni açıklanan verilere göre, dünya rezervinin % 16'sını oluşturuyor. Ortadoğu'dan (%55) sonra dünyanın en büyük rezervini ellerinde tutuyorlar. Ancak önümüzdeki 10 yıl içinde bu bölgenin dünya piyasalarına büyük çaplı girmesi sonucu ya diğer bölgelerde üretimin kısılarak fiyatların düşmesinin engellenmesini gerektirecek veya fiyatlar hızla düşecektir. Her iki seçenek de ne ABD'nin ne de Arapların işine gelir. Arap ülkeleri ve İran, Hazar petrollerinin geliştirilmesine karşı çıkıyorlar.

PETROL SAVAŞLARI

Petrol üretimi 1859'da Amerika'nın Pennsylvania eyaletinin Titusville yöresinde 21 metre derinlikteki kuyunun açılmasıyla başladı.

İlk petrol dağıtım şirketi 1870'de John D. Rockefeller tarafından kuruldu. Henry Ford'un 1896'da kurduğu Ford Company ile otomobil üretimlerinin seri şekilde yapılması petrolün kullanım alanını genişletti.

Meksika'daki siyasi gerginliği fırsat bilen petrol devleri ilk petrol arayışlarına 1910'da Meksika'da başladı. Porfirio Diaz iktidarını korumak için yabancı sermayeyi yanına almak için petrol yataklarını İngiliz petrol devi Detergin'e verdi. Petrol şirketleri 1914'de Irak petrollerini paylaşmak için kendi aralarında anlaşma imzaladı. İspanya 1927'de yüksek petrol fiyatlarına dayanamayarak milli şirket kurdu. İspanya yabancı sermayeli şirketlerin mallarına el koyunca iki ezeli rakip birleşerek petrol fiyatlarını düşürdü. Dünyada petrol ucuzlarken, İspanya'daki petrol fiyatları yükseldi. İspanya ise krize girmişti.

Ortadoğu'da ise ilk petrol savaşı 1956'da başladı. Mısır Devlet Başkanı Muhammed. Nasır, o yıl Süveyş Kanalı'nı millileştirdi. Kanal petrol tankerleri için son derece önem taşımaktaydı.

O tarihe kadar parasız olarak yararlanılan su yoluna bedel ödemek zorunda kalan İngiltere, Fransa ve İsrail Mısır'a savaş açtı.

İkinci petrol savaşı 1960'da başladı. Petrol üreten İran, Irak, Kuveyt ve Suudi Arabistan petrol alıcılarına karşı birlikte hareket etmek üzere petrol ihraç eden ülkeler örgütünü kurdular. O ülkelerin muhalefetlerini finanse ettiler. Petrol kaynaklarına sahip ülkelerin OPEC cephesini oluşturmalarından sonra Libya'nın 1970'de Occidental Petroleum'un gelirinin %55'ini Venezuella ve Endonezya'ya vermesiyle tüm Ortadoğu'da petrolün millileştirilmesine zemin hazırlandı.

Arap dünyasınca 1973'de uygulanan ambargo sonucu petrol fiyatları tavanı deldi ve dünyada petrol krizine neden oldu. Ayrıca önemli petrol kaynaklarına sahip olan İran'daki İslam Devrimi sonucunda ortaya çıkan aksaklıklar da petrol fiyatlarını yükseltti. 1979'da İran'da Humeyni'nin iktidar olması dünyayı yeni bir petrol krizinin eşiğine getirdi. 1980'de İran ile Irak arasındaki savaşla birlikte üçüncü sıkıntılı dönem başladı. OPEC ülkeleri dünya petrol tüketimini karşılamakta zorlandı. 2 Ağustos 1990'da Irak'ın Kuveyt'i önce işgal etmesi ile BM'nin Irak'a ambargo koyması petrol fiyatlarını alt üst etti. Eski Sovyet Cumhuriyetleri'nde 1992'de petrol ve doğalgaz çalışmaları başladı. 2 Ağustos 1990'da Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesiyle kriz ABD'nin başını çektiği çok uluslu gücün Irak'ı anlaşmaya oturtmasıyla sona erdi. 1996'da Irak'a ambargonun insani haklar statüsünde izin vermesi dahi petrol fiyatlarında 4-5 dolar düşmesine sebep oldu. 1997'de Irak'ın kimyasal silah üretiminin tehlikeli boyutlara ulaştığını gündeme getiren ABD Avrupa'yı da yanına alarak saldırmaya hazırlandı. BM genel sekreteri Kofi Annan'ın çabalarıyla Şubat ortalarında Irak ile şartlı bir anlaşma imzalandı. Petrol fiyatlarında tekrar düşme oldu.

TÜRK DÜNYASININ DURUMU

Yıllardır petrol yatakları yüzünden Arapların başına gelmedik kalmadı. Adeta cetvelle sınırlan çizildi. Aynı ırk ve din çatısı altında bir türlü birleşemediler. Her delegasyon çalışmalarında fitne meydana geldi. Başarılı olmadılar. Sakın şimdi aynı senaryolar Türk Cumhuriyetlerine uygulanmasın!..

Orta Asya'daki küçük Türk Cumhuriyetleri petrol cinayetlerinden korkuyorlar. Bugün dünya üzerinde yeraltı kaynakları dağılışına bir göz atacak olursak Türk dünyası hayli zengin. Sanayileşmenin ham maddelerini oluşturan kömür, petrol, doğalgaz, demir ve bakır gibi madenler Türk dünyasında zengin rezervlere sahip. Diğer taraftan; Orta Asya'nın altın, Yakutistan'ın elmas gibi değerli madenleri var.

* 09. Nisan. 1998 Strateji Dergisi Sayı:12'de yayınlanmıştır.