Yakın tarih öyküleri: Basileois Zaharoff

info@haberdukkani.com 26 Şubat 2020 Çarsamba

Savaş baronu Basileois Zaharoff

6 Ekim 1849'da Muğla'da doğan Zaharoff, İngiltere ve Yunanistan'ın Türkiye politikasının oluşumunda son derece etkili bir isim olmuştur. Zaharoff, İstanbul'un Tatavla mahallesinde büyüdü. Maceralı bir ticaret yaşamı onu silah işine taşıdı. Hiram Maxim adlı Amerikalı makineli tüfek yapımcısı ile ortak oldu.

Bu ortaklığa Nordenfeld firması da katıldı. 1892'de dünyanın en büyük silah şirketlerinden Vickers, Sir Ernest Cassel'in de katkısıyla bu ortaklığı satın aldı. Vickers'in en özgün üretimi Maxim makineli tüfekleri olmuştur. Dünya Savaşı boyunca 100 bin Maxim tüfeği üretildi.

İngiliz silah tekelleri, Vickers, Armstrong başta olmak üzere muazzam bir üretimi örgütlediler. İngiliz kapasitelir savaş boyunca 25 bin top, 240 bin makineli tüfek, 4 milyon tüfek, 258 milyon havan mermisi ile 10 milyar mermi ürettiler.

Bu üretim patlaması silah tekellerinin politik gücünü ve devlet üzerindeki denetimini arttırdı. Yunanlı Zaharoff, "dünyanın Balkanları en iyi bilen adamı" kabul ediliyordu.

1911 - 1913 Balkan Savaşları sırasında, her yıl Atina'ya gitmiş, Venizelos Hükümeti'ni para ve silah açısından desteklemişti. Yunanistan Devlet Başkanı Venizelos ve ortağı Zaharoff, Lloyd George'un (İngiltere silah Bakanı) desteği ile Anadolu'da Yunan işgalinin öncülüğünü yaptılar.

İngiliz Parlamentosu, Yunan işgali ve Orta Doğu politikasından rahatsızdı. 1921'de Avam kamarası'nda muhafazakar milletvekili Walter Guinmess yaptığı konuşmada, "Asker olsun sivil olsun, bizim Orta Doğu siyasetimizi onaylayabilecek aklı başında tek bir insan bile bulamadım" diyor ve ekliyordu: "Tahtın, daha doğrusu başbakanlık koltuğunun ardından duyulan ses muhtemelen Sir Basil Zaharoff'un sesidir.. Bildiğiniz gibi bu zat son derece yetenekli bir para adamıdır ve pek çok ülkenin silah sanayilerinde söz sahibidir. Siyasi çevrelerdeki etkinliğinin yanı sıra, dört veya beş ülkedeki silah üretimini de denetlediği söylenmektedir. İngilizlik açısından Order of Bath Şövalyesi olacak kadar ve İmparatorluğun Yüce Haç'ını takacak kadar bizdendir; ama gerçekte bir Yunanlıdır."

Avam Kamarası üyesi Aubrey Herbert'e göre Zaharoff, "Yunan ordusunun teçhiz edilebilmesi ve küçük Asya'ya saldırabilmesi için cebinden dört milyon İngiliz lirası verdi"

Asıl önemlisi, Zaharoff, daha savaş başlamadan başka bir dala ilgi duymuştu. Bu hiç kuşku yok ki, silah sanayinden sonra siyasetle en yakından ilgili dal idi: Petrol !..

Büyük savaş, petrolün ekonomik ve siyasal etkisini kanıtlamış, büyük güçler bu uğurda amansız bir rekabete girişmişlerdi. Çekişmeye Zaharoff da katılmış, İngiliz Hükümeti ile güç birliği yapmıştı.

Muğla'da dünyaya gelen İstanbul'un Tatavla mahallesinde büyüyen Yunanlı Zaharoff, İngiliz soylusu Basil Zaharoff, aynı zamanda Fransa'nın Legion d'Honneur Yüce Haç'ını taşıyordu! Fransa'da Seine Bankası'nan da sahibiydi; Zaharoff, İngiliz petrol politikasını sadece Cezayir'de değil Fransa'da bile kolluyordu.

Batı Denizcilik Şirketi ve Petrol Yağları Genel Şirketi Zaharoff'a aitti. Silah ve petrolün yanı sıra Monte Carlo kumarhanelerinde de büyük hisse sahibi olan Zaharoff-Lloyd George ortaklığı silahtan petrole, bankacılıktan deniz ticaretine kadar karmaşık bir çıkarlar ağı kurmuşlardı.

----

*Zaharoff, 1917 - 1918'da Cenevre'de, Enver Paşa ile yüz yüze görüşme yaptı. Enver Paşa, Lloyd George'nin büyük para önerilerini ve Orta Doğu'ya ilişkin taleplerini reddetti.